In een vorig blog heb ik gemeld dat het actief uitspreken van klinkers en medeklinkers een natuurlijke stemsteun opwekt die duidelijk voelbaar is in de buikstreek.
We gaan nu het effect onderzoeken van volkomen afsluitende medeklinkers, de zogenaamde ‘plosives’, wanneer ze worden geplaatst aan het begin van een woord of lettergreep.
Hoe veranderen ze de stemkwaliteit? Ervaar het zelf in de volgende oefening:
Oefeningen met p, t en k maken de stem luider en helderder
Spreek de volgende lettergrepen krachtig uit: pa, ta, ka. Concentreer je op het stoppen van de adem, met de intentie om ook echt de medeklinker uit te spreken. Laat vervolgens de p, t of k exploderen vanuit de mond zonder bewust iets klaar te zetten in buik of borst. Achteraf kun je voelen dat het middenrif en de buikspieren wel hebben meegedaan, met name, de dieper gelegen spierlagen. Merk op dat je stem in een helder ‘forte’ door de ruimte schalt.
Probeer naast de [aa] ook korte klinkers uit zoals [ì], [è], [ò] en [oe]. Zie voor een uitgebreide demonstratie onder Articulatie-oefeningen: Afsluitend.
Wat gebeurt er eigenlijk?
De adem stopt op het moment dat een van de volkomen afsluitende medeklinkers wordt aangezet, bijv. een p. Zo gauw je de vernauwing opheft kan de adem ineens weer gaan stromen. Er komt energie vrij die de daaropvolgende klinker luider én helderder maakt.
Oefeningen met b, d en g leiden tot een dikkere stemplooisluiting
Bij plaatsing van een van de stemhebbende tegenhangers b, d of g (uitspraak als in het Engelse ‘go’) treedt nog een fenomeen op. Probeer eerst zelf uit:
Maak korte klanken in roep- of spreekstem zonder vaste toonhoogte op woorden als: bah, dik, en ‘go’ (Engelse uitspraak). Zie ook de Articulatie-oefeningen.
Wat gebeurt er nog extra dan?
Voordat de energie van de afsluiting door de lippen zich abrupt ontlaadt in de uitroep beginnen de stemplooien al met trillen. De stem is hoorbaar als een kort onderwatergeluidje vlak voor het exploderen van bijvoorbeeld, de b. Tijdens deze korte periode heersen er vergelijkbare omstandigheden als bij het maken van liptrillers en nasale glissandi: de druk BOVEN de stemplooien wordt groter; het verschil met de druk ONDER de stemplooien wordt kleiner. Er stroomt minder lucht door de glottis (= ademspleet). De stemplooien zullen per trillingscyclus langer gesloten zijn met als resultaat meer stemvolume en dus een luidere uitroep.
Noot: Nasale medeklinkers als m, n en ng hebben een vergelijkbaar effect!
Waarom wordt de stem ook helderder?
Een helderder, stralender stemgeluid kent verschillende definities:
Helderder = schoon: zonder krasjes of bijgeluiden (partialen) en zonder valse lucht.
Articulatie in combinatie met de natuurlijke stemsteun vermindert het overmatig aanblazen van de toon en maakt dat de stemplooien vollediger sluiten. Dat betekent dat eventuele ruis op de stem verdwijnt of minder wordt.
Helderder kan ook verwijzen naar een akoestisch effect: een scheller of stralender stemgeluid.
Dikkere stemplooien genereren sterkere boventonen in het brongeluid ten koste van de energie rond de grondtoonfrequentie. De hoorbare, luidere stem zal dan ook meer akoestische energie in de hogere frequenties bezitten, met name rond de 3 kiloHertz. De stem heeft meer draagkracht gekregen.
Uiteindelijk zijn meer mogelijkheden om de stem helderder te maken, door twang op te wekken bijvoorbeeld. Daarover vertel ik in een volgend blog.
Waarom een langere adem?
Een langere sluitingstijd per trillingscyclus houdt in dat er per tijdseenheid minder lucht door de glottis stroomt (glottis = ademspleet tussen de stemplooien). We zullen dus zuiniger zijn met onze adem. Het zingen en spreken van langere zinnen, zonder onderbreking van een inademing ligt dan binnen handbereik.
Oefening: Zing in een legatolijn een toonladder in een dalende kwint en articuleer een medeklinker aan het begin van iedere toon. Voor een uitgebreide instructie: zie ook Articulatie-oefeningen: Gezongen.
Extra oefening: Beat boxing
Spreek de medeklinkers krachtig uit zoals een beatboxer het zou doen. Probeer dit zonder stemgeluid te doen en ook zonder te fluisteren! Er is geen ademstroom vanuit de longen; we maken alleen gebruik van de lucht in mond- en keelholte!
Voorbeeld: Pull on the chain!
Probeer de geluiden te plaatsen in een muzikaal ritme alsof je de drumsectie vertegenwoordigt.
Smaakt het naar meer? Klik dan op de volgende link voor een schitterende beatboxdemo:
Of ga zelf aan de slag met ‘Beatboxen’